Kaderciliğin Sebebi Gerçekten Emeviler Mi?

muhammed

Herkese selamlar,

Kısa süre ara verdikten sonra yıllardır üzerinde düşündüğüm ve paylaşmak istediğim düşünce ya da okumlarımı aktarmaya devam ediyorum. Klasik Sünniliğin “kaderci” olduğu herkesin malumu. Modern bakış açısı ile “kadercilik” karşıtı fikirler öne süren kimi din adamları (Örneğin Yaşar Nuri Öztürk) bu kaderciliği sürekli Emeviler’e ve onların yaptıkları zulümlere bağlıyor. Peki asıl sebep bu mu? İslam dünyası Emeviler nedeni ile mi kaderci? Bence bu tespit yanlış. Öncelikle Emeviler ile ilgili yazılan ve bize gelen bütün bilgilerin Abbasi devriminden sonra ortaya çıktığını unutmamak gerek. Bu konuya başka bir zaman değineceğim. Burada sizlerle paylaşmak istediğim asıl fikir, müslümanlar arasında ciddi inananı olan kader ve kadercilik mevzusunun asıl müsebbiplerinin sahabeler olduğudur.

Ayşe, Talha ve Zübeyr’in Ali’ye karşı başlattığı isyan, ardından yaşanan Cemel ve Sıffin savaşları bizim kaderciliğimizin en temel sebebi. Yani itikadi olarak Emeviler’in yaptıkları zulümlerden değil, sahabelerin -dünyalık uğruna- birbirlerini öldürmeleri nedeni ile kader ilkesini kabul ediyoruz. Tabi ki tek sebep bu değil ama bu kadar yaygın ve yoğun kadercilik üst satırlarlarda yazdığım ve sahabeler arasında yaşanan savaşlarla ilgili. Zaten bu durumu hadislerde de görüyoruz. Hz. Ayşe’nin kendisine Cemel savaşını soran birine verdiği cevap ()takdir-i ilahi) bize her şeyi anlatıyor. Elbette bu tarz rivayetlerin kurgu olduğunu biliyorum ama bu rivayetler, H. 2. ve 3. y.y.lardaki müslümanların kendilerinden bir iki nesil önceki yaşanan felaketlere nasıl baktıklarını anlamamız açısından bize yardımcı oluyor. Koca koca sahabeler iktidar için birbirlerini öldüremezler ya!!! O dönemki müslüman akıl; bütün bu yaşanan iç karışıkların ve savaşların sorumluluğunu, kişilerden alarak Allah’a!!! havele etmiş ve o kimseleri aklamanın binbir yolunu bulmuş.

FILEozof

muhammed Elbette bu tarz rivayetlerin kurgu olduğunu biliyorum ama bu rivayetler,

Kadercilik fikri ve rivayet.
Bu ikisinden hangisi kurgu ya da daha kapsayıcı bir ifadeyle “türetme” oluyor?
Peki biri iki “hanedanın” siyasi türetmeleriyle allak bullak edilmiş masallarından biri diğeri de bunu örtbas etmek için türetilmiş bir fikir olabilir mi?
Kuran-ı Kerim’de kadercilik fikrini görebilir miyiz?

muhammed

FILEozof Kuran’ın anlatımı ile bir kısmı kurgu diye bahsettiğim İslam Tarihi arasında ciddi farklar var. Bir tarafta sadece aklama yönelim anlatımlar (bunlara hadisler de dahil) mevcutken, diğer tarafta olumlu ya da olumsuz bir betimleme mevcut. Ben kurgu derken örneğin Cemel ya da Sıffin Savaşları yaşanmadı ya da Kerbela diye bir facia olmadı demiyorum. Sadece bu savaşları aklarken anlatılanların kurgu olduğunu düşünüyorum ki Abdullah bin Sebe gibi uydurma bir adama Cemel Savaşı’ndanki bütün kötülüğü atmak bu kurgunun bir parçası mesela.

Ayrıca Emeviler dönemi de Abbasiler tarafından yazıldığı için karanlık bir dönem. Fakat bu da ne Emevilerin ne de Kuran’ın kurgu olduğunu göstermiyor tek başına. Emevilerin ardından Abbasiler geldi ve bütün kötülükleri onlara mal ettiler. Ayrıca daha önceki iç savaşları aklamak için de tarihi yeniden yazdılar. Ama bu Hz. Muhammed’in ya da diğer tarihi karakterlerin var olmadığını göstermez. Yani Abbasiler bir tarih yazacak, bir peygamber uyduracak ve kendilerini dayandırdıkları kişi zorlama ile en son o dine giren kişi olacak. Daha güzel bir yalanla kendini peygamberin çocukları gösterebilirlerdi.

Diğer yandan kurgusal tarih derken düşündüğüm şöyle bir nokta da var. Okuduklarımdan çıkardığım sonuca göre tarih kurgulanırken eklemeler yapılmaktan çok yorumlama yöntemi ile çarpıtmalar yapılmış. Örneğin Ali’nin Osman’ın ölümünde parmağı var. Halife olabilmek için bunu yapmış. Fakat daha sonraki müslümanlar, koskoca halifelerin ya da sahabelerin iktidar uğruna dünyalık hırslarla birbirlerine hücum edebileceklerini düşünmedikleri ya da bunu onlara yakıştırmadıkları için Ali’yi de Talha’yı da Zübeyr’i de aklama yolunu seçmişler. Aişe’nin başlattığı savaş ve isyan, onun elinde olmadan takdiri ilahi olarak gerçekleşti diyerek yorumlamışlar.

FILEozof

muhammed Kuran’ın anlatımı ile bir kısmı kurgu diye bahsettiğim İslam Tarihi arasında ciddi farklar var.

Evet. Takdir-i ilahi ifadesi özellikle konulmuş ve Kuran için aynı şeyi aynı doğrulukta söylemiş olmayız, farkındayım.

Zaten Kuran’daki kadercilik ifadeleri bir insanın dinî iradesi üzerine.

Ama esasen ulaşmak istediğim sonuç Kuran’ın da çeşitli amaçlarla müdahale edilmiş bir kitap olabileceği.

muhammed Ben kurgu derken örneğin Cemel ya da Sıffin Savaşları yaşanmadı ya da Kerbela diye bir facia olmadı demiyorum.

Adı A savaşı B olayı C faciası olur, isimleri önemli değil.

Bu tarih yazımı zaten masabaşı, dolayısıyla bu tarihi olayların her birinin ne kadar gerçek olduğuna emin olamayız. Ama öyle yoktan yere yazılacak da değil, kökünde bir gerçeklik payı bulunuyor.

muhammed Fakat bu da ne Emevilerin ne de Kuran’ın kurgu olduğunu göstermiyor tek başına.

Elbette, insanların durduk yere hayalî şeyler üretmesi sosyolojik açıdan mantıksız.